AÇIK ALANLARDA SİGARA İÇME KISITLAMASINA İLİŞKİN TÜSAD BASIN BİLDİRİSİ

Sigara için pandemi yasakları ile birlikte ‘dumansız hayat’ bilinci geliştirilmeli

Tütün kullanımında pasif etkilenimin zararları yıllardır iyi bilinmekte, her fırsatta topluma bu konuda gerekli uyarı mesajları iletilmektedir. TÜSAD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu olarak, 12 Kasım 2020'den itibaren geçerli olan, tüm illerde kamuya açık alanlarda sigara içiminin kısıtlanması konulu genelgenin haklı gerekçelerini vurgulamak ve yakın tarihte ülkemizde pasif içimin kontrolü konusunda yapılan etkin çalışmaları hatırlatmak amacıyla bu basın bildirisini kamuoyunun dikkatine sunuyoruz.

2015/1 sayılı genelge ile Sağlık Bakanlığı'na 2015-2018 Dönemi Ulusal Tütün Kontrol Programı Eylem Planı oluşturma yetkisi verilmiştir. Bu programın öncelikli maddeleri pasif duman maruziyetiyle ilgilidir. "Toplumda pasif etkilenimden korunmanın bir sağlık hakkı olduğu bilinci yerleştirilerek, yaşanan ihlallere toplum tarafından doğru tutum ve davranışların sergilenmesinin sağlanması, gebelerin ve çocukların pasif etkilenim riskleri konusunda farkındalığının artırılmasına yönelik yazılı ve görsel materyallerin geliştirilmesi, var olanların güncellenmesi" kısımlarına dikkat çekilmiştir. Pasif etkilenimin tümüyle engellenmesi için 4207 sayılı Kanun kapsamında yapılan denetimlerin güçlendirilmesi konularında stratejik plan yapılmıştır. Buna göre, "özellikle yoğun olarak kullanılan alışveriş merkezleri, sinema, tiyatro vb. yerlerin bina girişlerinde tütün ve tütün ürünü kullanımına bağlı pasif etkilenim mesafesinin tespit edilmesi ve bu mesafenin korunmasına yönelik çalışmalar yapılması" gerekliliği vurgulanmıştır.

Stratejik planda yer alan diğer pasif etkilenim çalışmalarını özetlemek gerekirse; "Pasif etkilenimin açık alanlardaki zararları konusunda duyarlılık çalışmalarının yapılması, ikram sektörünün (lokanta, kahvehane vb.) açık alanlarında da tütün ve tütün ürünü kullanılmayan alanlar oluşturulması, kamuya açık çocuk parkı gibi temelde çocukların faydalandığı tüm açık alanlarda tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik çalışmaların yapılması, ibadethanelerin açık alanlarında tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik çalışmaların yapılması, kamu ve özel sektöre ait tüm hizmet araçlarında tütün ve tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik çalışmaların yapılması" maddeleri önemli detaylardır. Halen toplu taşıma araçları için geçerli olan 4207 sayılı “Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun”un sınırlarının "gebe ve çocuk olan araçlar" için genişletilmesinin sağlanması da aynı planda yer almaktadır.

Pandemi kuralları çerçevesinde İçişleri Bakanlığı'nın valiliklere ilettiği ilgili genelgesinde, meskenler hariç olmak üzere tüm alanlarda (kamuya açık alanlar, cadde, sokak, park, bahçe, piknik alanı, sahiller, toplu ulaşım araçları, işyerleri, fabrikalar vb.) herhangi bir istisna olmaksızın maske takma zorunluluğu getirilmiştir. Ancak özellikle vatandaşların kalabalık şekilde bulunduğu/bulunabileceği cadde, sokak, park ve bahçeler gibi yerlerde "sigara içtiğinden bahisle" bazı kişilerin maskelerini çıkardıkları, burunlarından aşağıya indirdikleri, doğru şekilde kullanmadıkları görülmüştür.

Solunum yoluyla kolayca bulaşabilen koronavirüs salgınının yayılımının önlenmesi için maske kullanımında sürekliliğin sağlanması son derece önem taşımaktadır. Bu durumda İçişleri Bakanlığı'nca bu bildiriye konu olan bir genelge daha yayınlanmıştır. Bu genelgede, "maskenin doğru ve sürekli şekilde kullanımını temin amacıyla 12 Kasım 2020 tarihinden itibaren tüm illerde vatandaşlarımızın yoğun olarak bulunduğu/bulanabileceği cadde ve sokaklar (özellikle trafiğe kapalı olanlar), ihtiyaç duyulan meydanlar ve toplu taşıma araç durakları gibi alanlarda/bölgelerde sigara içme yasağı getirileceği" ifade edilmektedir. İçişleri Bakanlığı’nın güncel genelgesi, varolan Tütün Kontrolü Eylem Planı'nda yer alan stratejilerle ilişkilendirilerek, mevcut plana dahil olan uygulamalarla ilgili güncelleme ve nedensellik eklenmesi olarak degerlendirilmiştir.

TÜSAD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu olarak, konunun iyi bilinmeyen yönleriyle ilgili kamuoyunu aydınlatmak amacıyla bu açıklamayı yapma sorumluluğunu hissediyoruz. Maske kullanımının tavizsiz devamlığı için hiç takmayanlar veya usüle uygun takmayanların bahane ve gerekçelerinden olan sigara içimini ortadan kaldırması yönüyle güncel uygulama çok isabetlidir, desteklenmelidir ve önceki mevzuat ve planlamalara eşlik edici özelliktedir. Ancak yasaklamaların geneli (tüm açık alanları) kapsamaması nedeniyle özellikle büyük şehirlerde sigara içmeye yasak alan tanımlaması, birbiriyle iç içe geçmiş alanların varlığı (örneğin; içinde durak barındıran sokak benzeri alanların durumu ve tanımlanan yasaklı alanlara mesafe uzaklığı) uygulamada güçlüklere neden olabilir.

Denetleme konusunda bir dönem çok aktif görev yapan tütün kontrol birimlerinden devam edebilenlerin kısıtlı sayıda olması, pandemi nedeniyle tütün kontrolü için görevlendirilen çalışanların farklı görevlerde bulunmaları konuya hakim iş gücünü sınırlamaktadır. Bu konuda destek olması planlanan kolluk kuvvetlerinin tütün kontrolü ve dumansız hava sahası mevzuatı hakkında bilgi ve eğitim sahibi olmaması da genelge emirlerinin hızlı ve etkin uygulanamasına sebep olabilir.

Güncel mevzuat halka doğru bir şekilde açıklanmazsa ‘bilinçli yanlış yorumlara’ imkan sağlayabilir. Örneğin; bu genelgenin uygulamadaki diğer kapalı alan kısıtlamalarının devamı değil de, alternatifi olarak yorumlanması riski doğabilir. Bu şekilde kafe ve benzeri yerlerin yeni uygulamada sigara tüketiminde sığınma yerleri olması dumansız hava sahasıyla ilgili çok kıymetli çalışma ve sonuçlarını silebilir.

Pandemi nedeniyle ticari faaliyetleri zaten sıkıntılı olan bu işletmelerin bu dönemde denetlenmesi ve gerektiğinde ceza uygulanması çok tepki alacağı için tercih edilmeyebilir. Bu denetimlere yeterli ekip ve zaman ayrılamaması da diğer bir sorundur. Genelge emirlerini uygulanabilir kılmak, iş birliğini ve başarısını arttırmak ve gelebilecek tepkileri azaltmak için ulusal uzmanlık derneği yükümlülüğü gereği bazı önerilerimiz olacaktır.

Pandemi döneminde sigara kullanımının, hem aktif hem pasif içicilere olan olumsuz etkileri nedeniyle Covid-19 hastalığına yakalanma sıklığının ve hastalık şiddetinin fazla olması bilimsel kanıtlıdır. Bu dönemde sağlıklı yaşam önerilerinin başında yer alan "dumansız ortam" vurgusunun daha ön planda olması, Covid-19 riskini azaltmak adına sigarayı bırakmanın büyük ve önemli bir motivasyon unsuru olarak kullanılması uygulamayı güçlendirip başarısını arttıracaktır. Pasif duman maruziyetinde özellikle çocuklar, hamileler, engelliler, kronik hastalığı olan bireyler toplumun korumasına muhtaç olan bir gruptur. Tüm toplumun bu konuda sorumluluğu vardır.

Öte yandan sigara içerken ya da içtikten sonra maskesini takan kişilerin, maskenin mekanik bariyer etkisine bağlı nefes almasıyla ilgili güçlüğü olabilir. Dumana maruz kalmış maske, kirli maske kullanımı gibi ek sorunlara da yol açabilir.

En önemlisi korona virüsünden korunmak ya da bir başkasını korumak için konfor fedakarlığı yaparak maske takarken, hem kendi hem de çevresinin sağlığına zarar veren sigara kullanımının oluşturduğu tezat vatandaşlarımızın malumudur. Son dönemde maalesef pandemi gölgesinde kalmaya mahkum olan tütün kontrolünün gereği, yine pandemi nedeniyle bir kez daha açığa çıkmıştır. Tüm çabalara rağmen bulaşması kolay, ağır seyretme ve ölüm riski olan Covid-19 pandemisinde, sağlıklı yaşam önerilerinin başında yer alan dumansız hayatın vatandaşlarımızın bilinçli tercihi olmasını diliyoruz.

TÜSAD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu şimdiye kadar olduğu gibi, bu konuda da ilgili bakanlık ve kamu kurumlarıyla bilimsel işbirliği ve fonksiyonel paydaş olmaya hazırdır.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

TÜSAD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu