Ölüm, kanser ve yoksulluğun nedeni olarak SİGARA
Akciğer kanseri sık saptanan ve kanserler arasında en ölümcül olan kanser türlerinden birisidir. Ne yazık ki, akciğer kanserli hastaların sadece %20-30’u erken evrede teşhis edilir. Hastalar çoklukla teşhis sırasında ileri evrededirler ve sonuçlar çoklukla tatmin edici değildir.
Bir çok kanser türünün baş nedeni olarak bilinmesine rağmen, tütün epidemisi dünyadaki en büyük halk sağlığı tehditlerinden biri olmaya devam etmektedir. Genel olarak, her yıl yaklaşık 8 milyondan fazla kişi hayatını kaybediyor. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası, direk olarak tütün ile ilişkili hastalıklar sonucunda olurken yaklaşık 1.2 milyon kişi sigara içmediği halde pasif tütün dumanına maruziyet nedeniyle ölmektedir.
Zararlı olduğunu bilmek yetmiyor
Tütün ürünlerinin tüm şekilleri zararlıdır ve emniyetli denebilecek bir az-çok seviyesi de yoktur.
Sigara, dünyada en sık tüketilen tütün mamulüdür. Diğer tütün ürünleri arasında nargile, puro, pipo, elektronik sigara, ısıtmalı tütün ürünleri bulunmaktadır. Nargile, sigara kadar tehlikelidir. Elektronik veya ısıtmalı tütün ürünleri oldukça bağımlılık yapıcı ve sağlık için tehlikeli özelliklere sahiptir. Baş ve boyun, yemek borusu, ağız, dil, dudak kanserleri için risk oluşturmaktadır.
Dünyada 1.3 milyar tütün ürünleri kullanıcısının %80’i düşük ve orta gelir düzeyine sahip ülkelerde yaşamaktadır. Doğal olarak tütün ilişkili hastalıkların ve ölümlerin çoğu da bu ülkelerdedir. Bu ülkelerdeki sigara içiciler ailelerinin yiyeceklerinden kısarak arttırdıkları parayı sigaraya harcamaktadırlar.
Pasif tütün dumanı maruziyeti öldürür.
Pasif tütün dumanı maruziyeti, sigara, nargile ve diğer tütün ürünlerinde yanma sonucu meydana gelen dumanın kapalı ortamlarda solunması ile oluşur.
Pasif maruziyetin bilinen bir güvenli seviyesi yoktur. Her yıl 1.2 milyon erken ölüme neden olmaktadır. Ayrıca, ciddi kardiyovaskuler ve solunumsal hastalıkların nedenidir.
Dumansız hava sahası uygulaması sigara içmeyenlerin sağlığını korur ve sigara içenleri bırakmasını özendirir.
Resimli sağlık uyarıları işe yarıyor
Sigara paketlerinin üzerindeki resimli sağlık uyarıları sigara içenleri bırakmaları yönünde ikna edebilir böylelikle hem sigara içenleri hem de ev içinde veya kamu alanlarında pasif sigara dumanına maruz kalanların sağlığını koruyabilir. Dumansız hava sahası uygulamasının hayata geçmesini kolaylaştırabilir.
Resimli uyarılar tütün kullanımının zararları konusunda halkın farkındalığını önemli derecede arttırıyor.
Görsel veya yazılı medya ya da sosyal medyada oluşturulan kamu spotları da tütüne olan talebi azaltabilir, toplumsal inancı arttırabilir sigara içmeyenlerin sağlığını koruyucu etki yapabilir.
Sigara reklamındaki yasaklar tüketimi azaltır
Tütün ve tütün ürünleri reklam, promosyon ve sponsorluklarının yasaklanması tütün kullanımını azaltır.
- Dolaysız yasaklar; Televizyon, radyo ve yazılı basın, reklam panoları ve sosyal medya platformlarında reklamların yasaklanması
- Dolaylı yasaklar; Sosyal sorumluluk projelerinde, sponsorluklarda, tütün şirketlerinin görev almasının engellenmesi, tütün ürünlerinde indirim ve indirim duyurularının yasaklanması
Vergilerdeki artış sigara kullanımını azaltır
Tütün ürünlerindeki vergiler sigara ile mücadelenin maliyet-etkin yöntemlerinden biridir. Gençler ve düşük gelir düzeyine sahip ailelerin sağlık giderlerini azaltır.
Sigara fiyatlarındaki %10’luk artış sigara tüketimini gelişmiş ülkelerde %4, az gelişmiş ülkelerde %5’lik bir azalma sağlar.
Sigara içenlerin sigarayı bırakma için yardıma gereksinimleri vardır
Sigaranın neden olacağı sağlık problemleri konusunda bilgi sahibi olanlar, sigaranın tehlikesini bilenlerin çoğu sigarayı bırakmak istediklerini belirtirler.
Yardım olmaksızın sigarayı bırakma çabalarının ancak %4’ü başarıya ulaşır.
Profesyonel destek ve etkisi kanıtlanmış sigarayı bırakma ilaçları sigarayı bırakma çabalarında başarıyı 2 kat arttırır.
Yasal olmayan sigara ve tütün ürünleri ticareti durdurulmalıdır
Kaçak tütün ve tütün ürünleri ticareti ciddi bir sağlık, ekonomi ve güvenlik problemidir. Dünyada tüketilen her 10 sigara ve tütün ürününden 1’isi kaçak üründür. Yüksek vergi oranları etkili bir yöntemdir ancak bu vergi oranlarının getirdiği vergiden kaçma ve kaçınma isteği kişileri kaçak ürünlere yöneltmektedir. Bu durum da tütünle mücadele tedbirlerini zayıflatma riski oluşturur. Bu nedenle, kaçak tütün ürünleri ile mücadelede taviz verilmemelidir.
Yeni geliştirilen nikotin ve tütün ürünleri ciddi sorgulanmalıdır
Isıtılmış tütün ürünlerinin (ITÜ), karsinojenleri içeren toksik bir ürün olduğu bilinmektedir. Tütünün ısıtılması veya tütün içeren cihazın aktivasyonu ile nikotin ve toksik kimyasalları içeren solunabilir bir ürün oluşur. Bu ürün bağımlılık yapan nikotin ile bir takım katkı maddeleri ve aromalar içerir. Bu ürünlerin, sigara ve diğer tütün ürünlerinden daha az zararlı olduğu yönünde güvenilir kanıtlar yoktur. Bu ürünlerin, sevdiklerimizin pasif kullanımında zararsız olduğuna dair kanıt da yoktur.
Elektronik sigaralar, nikotin içerebilir ya da içermeyebilir. Ancak, propilen glikol, gliserol ve değişik aromalar içerir. Bunlar sağlık yönünden emniyetli değildirler. Nikotin içerenler bağımlılık yaparlar ve kalp akciğer hastalıkları ve gebeler için risk oluştururlar.
Akciğer kanserinde erken teşhis önemlidir
Günümüzde farkındalığı arttırmak için “Kanserde erken teşhis hayat kurtarır” çok önemli bir duyurudur.
Peki, nasıl erken teşhis koyarız?
Sıkıntı bu soru ile başlıyor. Çünkü bu alandaki kanıtlar herkesi tatmin etmiyor. Tüm hekimleri de tatmin etmiyor, ülkelerin yöneticilerini de tatmin etmiyor. Elimizdeki etkisi kanıtlanmış ve önerilebilir hale gelerek kimi ülkeler tarafından uygulanan yöntem “düşük doz akciğer bilgisayarlı tomografi (DDBT) ” ile riskli kişilerin bir süre için periyodik taranmasıdır. Ülkemiz sağlık otoritesi ve geri ödeme kurumu henüz (ki uzun yıllardır) bu yönteme onay vermedi. Bir proje de geliştirmedi. Akciğer kanseri için başkaca kanıtlanmış bir yöntem de yok.
Bu durumda soruyu tekrar ve kalın harfler ile soralım. Akciğer kanserinde erken teşhisi ülkemiz şartlarında nasıl sağlarız?
Cevap; Tesadüfen.
Kandaki tümör hücrelerini erken tanıda ve nüksü saptamakta kullanabiliriz
DDBT radyolojik tarama ile kandaki (likid biyopsi) tümör hücrelerine ait DNA (ctDNA) analizlerinin kombine edersek daha iyi sonuçlar alabiliyoruz. Bu durumda likid biyopsiyi iki şekilde kullanabiliriz. DDBT taramada nodül saptanan kişilerde kanda tümör hücrelerini arayabiliriz. Ya da, kan tahlili ile akciğer kanserine ait tümör hücreleri saptanan olgularda DDBT yapabiliriz. Ancak, günlük uygulamalar için bir süre daha beklemeliyiz.
Kandaki tümör hücrelerine ait DNA’ ları (ctDNA) analiz ederek nüks gelişip gelişmediğini teşhis edebiliriz. Bu teşhisi ctDNA kullanarak daha radyolojik olarak standart belirtiler oluşmadan da sağlayabiliriz. Tümör hakkında bilgi veren bu kan belirteçleri ile, örneğin opere olan bir hastanın ek tedaviye ihtiyacını daha erken ve daha doğru tespit edebiliriz. Ayrıca, gereksiz fazla tedaviden de hastayı koruyabiliriz.
Tüm halkımıza tütün ve tütün ürünlerinden uzak sağlık dolu günler dileriz. Akciğerlerimizin sağlığını koruyalım.
Prof. Dr. Ufuk YILMAZ
TÜSAD Akciğer Kanseri Çalışma Grubu Başkanı