TÜSAD 1-7 NİSAN KANSER HAFTASI BASIN BİLDİRİSİ
Pandemi sürecinde kanser olguları daha fazla özen istiyor
Günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biri olan kanser; tanı ve tedavideki yeniliklere, tıptaki gelişmelere karşın ne yazık ki gündemimizdeki yerini korumaktadır. Bu nedenle ülkemizde “Ulusal Kanser Haftası” olarak 1-7 Nisan tarihlerinde toplumsal farkındalığı artırmak amacıyla etkinlikler ve bilgilendirmeler yapılmaktadır.
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Akciğer Kanseri Çalışma Grubu olarak biz de 6 soruda akciğer kanserine ilişkin bilgi vermeyi amaçladık. Pandemi sürecinde takip ve tedavisi fazladan özen isteyen kanser hastalığına ilişkin en çok yöneltilen soruları yanıtlayarak, ülkemizde görülme sıklığı en yüksek tür olan akciğer kanseri hakkında uyarılarımızı paylaştık. Sorular ve yanıtları şöyledir:
1- Akciğer kanseri neden önemlidir?
Tüm dünyada ve ülkemizde ölümlerin nedenleri arasında kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci sırada yer alan kanserler önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Kanserlerin %30-50’si önlenebilir durumda olup risk oluşturan faktörlerden uzak durma, tarama ve erken teşhis programlarının uygulanması ile bu mümkün olabilir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre: her yıl yaklaşık 14 milyon kişiye kanser tanısı koyulmakta olup 8.2 milyon kişi kanser ilişkili nedenlerle kaybedilmektedir. 2030 yılına kadar dünya çapında öngörülen ölüm nedenlerinde kanserin ilk sıraya gelmesi beklenmektedir.
Global kanser gözlem veri tabanı (GLOBOCAN) verilerine göre; Türkiye’de 2020 yılında 233.834 kanser tanısı koyulmuş ve 126.335 ölüm gerçekleşmiştir. Bunlar arasından en sık görülen kanser türü akciğer kanseri olmuştur: 41.264 olgu, %17.6. Bunu 24.175 olgu ile meme kanseri izlemiştir.
2-Kanser haftasının topluma olan katkısı nedir?
Kanser konusundaki farkındalığı arttırmak için ülkemizde Nisan ayının ilk haftası 1956 yılından itibaren Ulusal Kanser Haftası olarak belirlenmiştir.
Ülkemizde Dr. Perihan Çambel ve arkadaşları tarafından 18 Şubat 1947 tarihinde "TÜRK KANSER ARAŞTIRMA VE SAVAŞ KURUMU" kurulmuştur. Bu kurumun görev tanımları arasında, kanser konusundaki bilimsel araştırmaları desteklemek, hem hekimlerin hem de halkın eğitimleri konusundan çalışmak, kanser hastaları için gerekli desteği sağlamak, erken teşhis ve tarama programlarını organize edip devamlılığını sağlamak bulunmaktadır.
3-Kanser gelişiminde rol alan faktörler nelerdir?
Kanser oluşumunda etken olan ve önlenebilen nedenlerin en sık olanları tütün kullanımı, obezite, düşük fiziksel aktivite, alkol tüketimi, güneş ışınlarına aşırı maruziyet olarak sıralanabilir. Tütün başta akciğer, ağız, larinks, mesane olmak üzere her 5 beş kanserden birinin nedenidir. Maalesef ki 13-15 yaş arası gençlerde bile tütün ürünü kullanımı yaygınlaşmaktadır. Erkek çocukların %17.9’u, kızların ise %11.5’u herhangi bir tütün ürünü kullanmaktadır.
4-Kanserde erken tanı önemli midir?
Ülkemizde toplum tabanlı kanser taramalarına yönelik kurulmuş olan Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) özellikle meme, kolorektal ve serviks kanseri taramalarını 2009 yılından itibaren daha da yaygınlaştırılmış bir şekilde sürdürmektedir. Ülkemizde uygulamada olmamakla beraber Amerika Ulusal Akciğer Kanseri Tarama programı (The National Lung Screening Trial [NLST]) çalışması dahilinde, yüksek riskli grup olan 55-74 yaş arası, 30 paket-yıl sigara içmiş veya son 15 yıl içinde bırakmış olgularda düşük doz akciğer tomografisi ve akciğer grafisi ile tarama uygulanmış ve tomografi grubunda akciğer kanser ilişkili ölüm oranı taramaya katılan grupta daha az saptanmıştır.
5-COVID-19 ve kanser arasında nasıl bir etkileşim var?
Tüm dünyada halen etkisini sürdüren pandemi sırasında belirli hasta gruplarının takip ve tedavilerini yönetmede fazladan özen gerekmektedir. Bunlardan kanser olguları önemli bir grubu oluşturmaktadır. Çünkü bu hasta grubunda yoğun bakım ünitesinde yatış oranları ve mortalite daha yüksek bildirilmiştir.
Pandeminin torasik maligniteler üzerine etkisini inceleyen 8 ülkenin katıldığı uluslararası bir çalışma verileri doğrultusunda, olguların çoğunun küçük hücre dışı akciğer karsinomu (KHDAK) histopatolojisinde (%76) ve %74 olgunun covid-19 tanısı aldığı sırada aktif kanser tedavisi sürecinde olduğu bildirilmiştir. Covid-19 enfekte olguların %76’sında hastane yatışı gerekirken, %33 olgu mortal seyretmiştir. Kronik hastalık varlığı, ileri yaş ve sigara kullanımı mortalite ilişkili faktörler olarak saptanmıştır.3 Bu süreçte olguların takip ve tedavi süreçleri evre, hücre tipi, eşlik eden hastalıkları, moleküler analiz ve performans durumu doğrultusunda bireysel ele alınmalıdır.
Pandeminin üzerinden 1 yıldan fazla bir zaman geçmiş olmasına rağmen hem akut hem de uzun dönem etkileri hala sürmektedir. Sağlık hizmetlerinde harcanan gücün ve maddi kaynakların büyük bir kısmını hala coronavirüs için tüketilmektedir. Ancak özellikle cerrahiye uygun aşamada olan, evresi ve bireysel performansı doğrultusunda şifa şansı olan akciğer kanseri olgularında gerekli izolasyon önlemleri sağlanarak tedaviye ulaşmaları sağlanmalıdır. İleri evrede olan olgularda ise uygulanmakta olan sistemik tedavileri aksatılmamalıdır. Bu süreçte hem hasta hem yakınları, eğer hastanede yatıyorsa ise sağlık personeli, temas izolasyonuna dikkat etmelidir.
6-Pandemi sürecinde kanser tedavisinde nasıl bir yol izlenmelidir?
Coronavirus ile enfekte olan akciğer kanseri hastalarında belirlenen rehberler doğrultusunda tedavi uygulanmalıdır. Kemoterapi ve immünoterapiler coronavirus tedavi sürecinde yüksek risk oluşturacağı için ara verilmelidir. Tedavi tamamlanmasının ardından semptomlar ve görüntüleme yöntemlerindeki bulgular doğrultusunda yaklaşık 4 hafta sonra kanser tedavisi devam edilebilir.
Gelecekte de şu an yaşadığımız pandemi gibi tüm dünyayı etkisi altına alıp, sağlık hizmetlerini aksatacak sorunlar tekrarlayabilir. Bu noktada önemli olan etkisi net olarak kanıtlanmış kansere risk oluşturan faktörlerden uzak durmak, erken tanı ve tarama programlarını geliştirmek ve kanser hastalarının tanı ve tedavilerini aksatmayacak şekilde sağlık hizmetlerinin sürdürülebilirliğini sağlamaktır.
TÜSAD AKCİĞER KANSERİ ÇALIŞMA GRUBU
KAYNAKLAR
1.Ma, C. et al. Prevalence and trends in tobacco use among adolescents aged 13–15 years in 143 countries, 1999–2018: findings from the Global Youth Tobacco Surveys. Lancet Child Adolesc Health. Online first: 2021.
2.National Lung Screening Trial Research Team, Aberle DR, Adams AM, Berg CD, Black WC, Clapp JD, Fagerstrom RM, Gareen IF, Gatsonis C, Marcus PM, Sicks JD. N Engl J Med. 2011 Aug 4;365(5):395-409. doi: 10.1056/NEJMoa1102873. Epub 2011 Jun 29.
3.COVID-19 in patients with thoracic malignancies (TERAVOLT): first results of an international, registry-based, cohort study. Lancet Oncol. 2020 Jul;21(7):914-922. doi: 10.1016/S1470-2045(20)30314-4. Epub 2020 Jun 12.