TÜSAD Astım Günü
Astım nedir?
Astım hava yollarının solunum sıkıntıları ile seyreden kronik bir hastalığıdır.
Astım Hastası Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız?
Öksürük, nefes darlığı, hışıltılı solunum ve göğüste sıkışma hissi astım belirtileridir. Ancak kısa süreli ve tekrarlamayan bu belirtiler içinde astım tanısı koymak çokta doğru değildir. Bu belirtilerin kronik olarak gözlenmesi ve uzun süreler hastalık belirtisi olmadan normal sağlıklı günlerin de olması genellikle astım hastalığı için tanı koydurucudur. Özellikle bazı allerjenler (ev tozu akarları, mantar sporları, hamam böceği, ev hayvanları, polenler vs.) ile tetiklenen ve astım ilaçları ile düzelen durum varsa bu astım tanısını daha da güçlendirmektedir.
Kişiler de neden astım hastalığı oluşur?
Astım, egzema ya da saman nezlesi (Alerjik rinit) gibi hastalıklarda çoğunlukla kalıtsal yatkınlık gözlenmektedir. Astım hastalığı herhangi bir yaşta başlayabilir ve zamanla değişebilir.Şimdiye kadar genetik olarak 150 den fazla gen tanımlanmıştır. Hamilelik döneminde sigara içen annelerin çocuklarında ve erken çocukluk döneminde sigara dumanına maruz kalan çocuklarda astım hastalığının gelişme riski alerji zemininde yüksektir.
Astımın başlıca belirtileri nelerdir?
Nefes darlığı
Öksürük
Hırıltılı solunum - soluk alıp verirken kulak tırmalayıcı bir ses ya da ıslık sesi çıkarma
Göğüste sıkışma hissi
Astım belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir. Bazı kişilerde bu belirtilerin tümü görülmesine karşın, bazılarında yalnızca hırıltılı solunum veya öksürük görülebilir.
Astım belirtilerini tetikleyen faktörler nelerdir?
Astım belirtilerini tetikleyen faktörler de kişiden kişiye değişebilir. En yaygın tetikleyici faktörler şunlardır:
Soğuk algınlığı ve grip (viral enfeksiyonlar, özellikle çocuklarda)
Egzersiz (bu denetlenebilir)
Polenler, küf ve çimenler
Hayvan tüyleri ve deri kalıntıları
Ev tozları (akar, mite)
Hava durumundaki değişiklikler(nem, ruzgar, ani ısı değişimi)
Sigara dumanı
Belirli ilaçlar (sözgelimi; aspirin ve bazı tansiyon ilaçları)
Bazı yiyecekler ve yiyeceklerin içindeki katkı, tatlandırıcı ve renk verici maddeler
Bazı meslekler
Bazı duygusal durumlar (sözgelimi; stres)
Bazı kişilerde astımı tetikleyen faktörleri belirlemek zor olabilir! Bu konuda ayrıntılı bilgi içi doktorunuza başvurunuz.
Astım tedavi edilebilir mi?
Astım Kontrol altına alınabilinir. Bu bağlamda, astımlı birçok kişi astım belirtileri göstermeden günlük faaliyetlerini sürdürebilir. Astımın iyi bir şekilde denetlenmesi, aktif ve sağlıklı bir yaşam sürdürmenize olanak sağlar.
Astımın iyi bir şekilde kontrolü aşağıda belirtilenleri gerektirir:
1.Astım ilaçlarını talimatlara uygun bir şekilde kullanma
2.Astımı izleme
3.Aktif ve sağlıklı bir yaşam sürdürme
4.Mümkün olan her zaman tetikleyici faktörlerden kaçınma
5.Yazılı bir astım eylem planı edinme
6.Düzenli olarak doktora gitme
Bunların her biri bir sonraki bölümde daha ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.
Astım İlaçlarını Kullanma
Astımı denetlemenin en iyi yöntemi ilaçları talimatlara uygun bir şekilde kullanmaktır.
Astım hastalığının izlenmesi
Astım belirtileri günlüğü
Bu, 7 yaş altındaki çocuklarda görülen astımın izlenmesinde tercih edilen bir yöntemdir. Çocuklarda görülen astım çoğunlukla mevsimseldir ve birçok çocuk yalnızca kış mevsimi sırasında tedaviye ihtiyaç duyar. Büyüme ve gelişme az ya da fazla tedavinin her ikisinden de etkilenebildiğinden, astımlı çocukların büyüme ve gelişmelerinin izlenmesi gerekir. Normal astım belirtileri gösteren tüm çocukların yazılı bir astım planlarının olması gerekir.
Maksimum soluk ölçümlerini kayıt etme
Maksimum soluk ölçümleri hava yollarınızın geniş ya da dar olduğunu göstermektedir. Astım belirtilerinin artması ya da maksimum soluk ölçüm değerlerindeki düşüş astımınızın kötüleştiğini göstermektedir. Böyle bir durumda yazılı bir astım eylem planının yararı olacaktır.
Egzersiz yapma ya da aktif olma
Egzersiz sizi zinde ve sağlıklı tutar. Astımlı birçok kişi, düzenli olarak egzersiz yapmanın belirtilerin şiddetini ve oluşma sıklığını azalttığını belirtmektedir. Egzersizin astımınızı tetiklemesi durumunda, doktorunuzdan, egzersiz kaynaklı astım hastalığının (EIA) denetimine ilişkin bilgi alınız. EIA’nın tam olarak denetlenmesi halinde, her türlü egzersizi yapabilecek ve spor veya etkinliğe katılabileceksiniz (SCUBA hariç).
Tetikleyici faktörlerden kaçınma
Egzersizin dışında, astımınızı kötüleştiren tetikleyici faktörlerden kaçınmaya çalışınız. Hava durumundaki değişiklikler ve soğuk algınlığı ya da grip gibi bazı tetikleyici faktörlerden kaçınmak olası değildir. Bu durumda yardımcı olması için doktorunuzdan, yazılı bir astım eylem planı hazırlamasını isteyiniz.
Yazılı astım eylem planları
Doktorunuzdan yazılı bir astım eylem planı hazırlamasını isteyiniz. Bu plan aşağıda belirtilenleri kapsayacaktır:
Sağlıklı olduğunuzda hangi ilaçların alınacağı
Astım belirtilerinin arttığının nasıl anlaşılacağı
Astım krizinin kötüleşmesi durumunda yapılacaklar
Ne zaman tıbbi yardım alınacağı
Astımı denetleme
Sağlıklı kalmak için en az 6 ayda bir doktora gidiniz. Yazılı astım planınız her ziyarette yeniden gözden geçirilmelidir. Astım hastalığınızı denetlemeniz gerektiğini unutmayınız.
Astım krizini tanıma
Astım krizinin gelişmesi birkaç dakikadan birkaç güne kadar sürebilir. Astım krizi sırasında göğüsteki sıkışma hissi, öksürük, hırıltılı solunum ve nefes darlığı çok kısa bir sürede kötüleşebilir. Böyle bir durumda, aşağıda ayrıntılı bir şekilde açıklanan dört aşamalı Astım İlk Yardım Planı’nı uygulayınız.
Bununla beraber, sizde (ya da bakım sağladığınız herhangi bir kişide) ağır bir astım krizinin herhangi bir belirtisinin görülmesi durumunda, derhal bir ambulans çağırınız ve ambulansı beklerken ‘Astım İlk Yardım Planı’nı uygulayınız.
Ağır bir astım krizinin belirtileri şunlardır:
Nefes darlığı
Göğüste şiddetli şıkışma hissi
Her bir soluk alışta bir ya da iki kelimeden fazla konuşamamak
Stresli ve kaygılı olmak
Boğaz ve kaburga kaslarının ‘içeri doğru çekilmesi’
Dudakların etrafının morarması (derinin renginin değişmesi durumunda bunu fark etmek zor olabilir)
Solgunluk ve terleme.
Küçük çocuklarda, yukarıdaki belirtilerin yanı sıra, huzursuzluk, yatıştırılmalarında güçlük ve nefes darlığı nedeniyle yeme ve içme sorunları da görülmektedir. Çocuklarda ayrıca, şiddetli öksürük ve kusma da olabilir.
Bir astım krizinin belirtileri kişiden kişiye değişmektedir. Bu nedenle, astımlı bir kişide ağır bir kriz sırasında bu belirtilerin tümü görülmeyebilir.
SONUÇ VE ÖNERİLERİNİZ
Ülkemiz farklı coğrafya, iklim, bitki ve buna bağlı polen özelliklerine sahip bir ülkedir. Polene bağlı olarak gelişen alerjik hastalıklar episodik özellik gösterirler. Hastanın öyküsüne ait olan bu özellik tanıda oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Bu özellikleri taşıyan, polen alerjisi olduğu düşünülen hastalarda yapılan laboratuar testleri palinoloji dönemi, öykü ve fizik muayene ile de uyum gösteriyorsa hastalığın tanısı kesinleşecektir. Hastanede yapılan rutin deri testlerinde standart olarak daha önce belirlenmiş polenlere duyarlılık olup olmadığı değerlendirilmektedir. Palinoloji çalışmalarının her bölge için ayrı ayrı yapılması Türkiye’nin polen haritasının tamamlanmasını sağlayacaktır. Belediyeler ve ilgili diğer kurumlar tarafından şehir içerisinde ve yakınında yapılacak bitkilendirme çalışmalarında kullanılacak bitki türlerinin polenlerinin alerjen olup olmadığına bakılarak uygulamaların yapılması doğru bir yaklaşım olacağı gibi sağlık alanında yapılacak teşhis ve tedavilerde uygulanacak testlerde de doğru bitki polenlerininin kullanılması yararlı olacaktır. Ayrıca Atmosferde polen çalışmaları sonuçlarının halka dönemsel olarak basın yoluyla bildirilmesi gerekmektedir.
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği
Astım Çalışma Grubu