Dünya Akciğer Günü Basın Bildirisi

Uluslararası Solunum Dernekleri Forumu'nun (FIRS) girişimi, uluslararası solunum derneklerinin işbirliğiyle Dünya Akciğer Günü olarak kabul edilen 25 Eylül'de, solunum hastalıklarında yaşanan artışa ve çevresel etmenlere bağlı olması nedeniyle pek çoğunun ortaya çıkmadan önlenebileceğine dikkat çekmek istiyoruz. Ne yazık ki tüm dünyada solunum hastalıklarında artış yaşanmakta, ülkemizde de solunum sistemi hastalıkları nedeniyle gerçekleşen hastane yatışları tüm yatışların %13’ünü; solunum sistemi hastalıklarından kaynaklanan ölümlerin ise tüm ölümlerin %11’ini oluşturmaktadır.

Toplumsal farkındalık oluşması ve çevrenin kontrol altına alınması solunum hastalıklarının önlenmesinde çok önemli bir aşamadır. En önemli anahtar kontrol edilebilir önlem; tütün ve tütün ürünü kullanımının engellenmesi dolayısıyla pasif maruziyetin önlenmesi ve bu şekilde sağlıklı iç ortam ve çalışma alanlarının sağlanmasıdır. Bu konuda herkesin üstüne düşen görev vardır ve hükümetler, sağlık sunum hizmeti verenler ve tüm bireyler sorumluluğu paylaşılmalıdır.
Öncelikle bu hastalıklarla mücadelenin önemini vurgulamak için bazı verileri hatırlamak gerekebilir. Şöyle ki;

• KOAH tüm dünyada ölüm nedenleri arasında dördüncü sırada yer almakta ve 2020’de üçüncü sırada yer alması beklenmektedir. Her yıl KOAH’a bağlı 40 binin üzerinde ölüm gerçekleşiyor. 2012 Yılında 6 milyon kişi KOAH nedeniyle yaşamını kaybetmiş olup, bu rakam tüm ölümlerin %6’sını oluşturmaktadır. Bu artışın nedeni sigara içme oranları ve yaşlı nüfusun artışı olarak kabul edilmektedir. Türkiye’de ise 3 milyon KOAH hastası bulunurken, teşhis konulmamış hasta sayısının daha yüksek olduğunu tahmin ediliyor.

• Astım tüm yaş gruplarını etkileyen en yaygın kronik hastalıklardan birisi olarak dünya genelinde artıyor.  Tüm dünya genelinde 334 milyon astımlı olduğu tahmin ediliyor ve bu sayının 2025 yılında yaklaşık 400 milyon olması bekleniyor.  Ülkemizde yaklaşık 3-4 milyon astımlı kişi olduğu tahmin ediliyor.

• Tüm yaş gruplarını etkileyen en yaygın kronik hastalıklardan biri olan astımın prevalansı dünya genelinde artmaktadır. Tüm dünya genelinde 334 milyon astımlı olduğu tahmin edilmektedir. 2025 yılında yaklaşık 400 milyon astımlı olması beklenmektedir. Doktor tanılı ortalama astım prevalansı %4.3 dür. Ülkeden ülkeye prevalans değişmektedir. Ülkemizde yaklaşık 3-4 milyon astımlı kişi olduğu tahmin edilmektedir. 2009 yılında yapılan astım prevalans çalışması ile erişkinlerde astım prevalansının %6.2-11.2 oranında olduğu saptanmıştır.

• Akciğer kanseri dünya genelinde -sigara bırakma kampanyaları ve tedavideki gelişmelere rağmen- kanserle ilişkili ölümlerin başlıca nedeni olmaya devam etmektedir. Akciğer kanseri için dünya genelinde tüm yaş ve cinsiyet gruplarında 2018 yılında 2.1 milyon yeni vaka ve 1.8 milyon ölüm görüldüğü bildirilmektedir. Akciğer kanserinden ölümlerin 2035 yılı itibariyle 3 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. (1- 2) Akciğer kanseri ülkemizde de en sık görülen kanser türüdür. Tüm yaş ve cinsiyet grupları dikkate alındığında kanserlerin %16.5’inden sorumludur ve 2018 yılında 34.703 yeni vaka görüldüğü bildirilmiştir.(3)

• Tüm dünyada 10 milyon kişi tüberküloz hastalığına yakalanmakta ve 1.6 miyon kişi yaşamını kaybetmektedir. Türkiye’de TB Daire Başkanlığı verilerine göre; 2017 yılında hastalık tanısı alan toplam hasta sayısı 12.046, bunlardan yeni olgular %92.2, önceden tedavi görmüş olgular %7.8, kadınlar %42.3,erkekler %57.7, akciğer tutulumu olanlar %66.1, sadece akciğer dışı organ tutulumu olanlar %33.9’dur.Ülkemizde kayıtlı tüberküloz insidansında, son 10 yıldır yıllık ortalama %5 düşüş görülmektedir. 2005 yılında toplam 20.535 hasta kayıt edilmiş ve insidans yüz binde 29,4 iken 2017 yılında insidans yüz binde14.6’dır.Tüm olgularda 2016 yılı hastalarında %85.4 tedavi başarısı varken,bu oran önceden tedavi görmüş olgularda %67.2; yabancı ülke doğumlularda ise %76.4’tür.

• Her yıl 4 milyon kişi alt solunum yolu enfeksiyonları ve pnömoni nedeniyle yaşamını yitirmektedir. Bu hastaların çok büyük bölümü çok genç ya da çok yaşlı hastalardır.

Diğer önemli çevresel etmenler ile gelişen solunumsal hastalıklara gelince; mesleksel akciğer hastalıkları tüm dünyada ve ülkemizde önemli bir sağlık sorununu oluşturmaktadır. Asbest maruziyetine bağlı olarak asbestozis(akciğer fibrozisi) ve mezotelyoma gelişebilmektedir. Mineral toz maruziyeti ile silikozis, kömür işçisi pnömokonyozu, organik tozların solunmasına bağlı olarak aşırı duyarlılık pnömonisi ve astım ortaya çıkabilmektedir. Uyku apne sendromu 30-60 yaş erişkin yaş bireylerin yaklaşık %24’ünü etkileyenbir hastalıktır. (4) Hipoksi, gündüz aşırı uyku hali ve buna bağlı olarak kazalar gelişebilmektedir. Akciğer embolisi ağır olgularda hayatı tehdit eden özellikte olabilen bir sağlık sorunudur.

ORTAYA ÇIKMADAN ÖNCE ÖNLEMEK GEREKİR
Solunum sağlığı için en önemli nokta ortaya çıkmadan önce önlemektir. Neden olan ve kolaylaştıran faktörlerin belirlenip, bu konuda farkındalık oluşturulup, önlemek en önemli çözüm olabilir. Solunum hastalıklarının çoğu çevresel etmenlere bağlı olduğundan diğer sistem hastalıklarına göre daha fazla önlenebilir özelliktedir. Önlemek için harcanan para tedavi için harcanan paranın küçük bir bölümüdür. Bu nedenle DSÖ önlemeye harcanan parayı ’best buy’ (karlı alışveriş) olarak tanımlamaktadır. (5)
Sağlıksız havayı solumak pek çok solunum hastalığına neden olmaktadır. Sağlıksız havayı oluşturan etmenler; sigara dumanı, yanmış yağların oluşturduğu iç ortam kirliliği, trafik ve endüstriyel ürünlerin oluşturduğu dış ortam hava kirliliği, mikroorganizmaları, toksik gazları, duman ve allerjenleri içeren havadır. (6)

Akciğer hastalıklarının önlenmesi için alınması gereken en önemli önlem sigara kullanımının azaltılmasıdır. Sigara 2014 yılında erkeklerde her 7 ölümden, kadınlarda da her 15 ölümden birinin sorumlusu olmuştur. (7) 21. yüzyılda 1 milyar insanın sigara nedeniyle hayatını kaybedeceği bildirilmektedir. (8) Bu ölümler kardiyovasküler hastalıklar, KOAH ve akciğer kanserini içeren solunumsal hastalıklardır. Sigara içen bir bireyin, sigara içmeyen bireye göre akciğer kanserine yakalanma riski 25 kat fazladır. Pasif sigara maruziyeti pek çok solunumsal hastalığa neden olmaktadır. Çocuklarda kulak infeksiyonları, astım atakları, bronşit ve pnömoni(zatürre) ye neden olmaktadır. Ani çocuk ölüm sendromu riskini artırmaktadır. Kalp hastalığı ve inme riski de pasif maruziyet ile artmaktadır. ABD’de 34.000 kalp hastalığı ve 7.300 akciğer kanserine bağlı ölümün pasif sigara maruziyeti sonucunda oluştuğu bildirilmektedir. (9)

Sigara çözümlenebilir global bir problemdir. Bu konu ile ilgili uluslararası önlemler DSÖ tarafından alınmış ve uygulanmaya konmuştur. DSÖ tarafından geliştirilen yasalar, stratejiler, zorlayıcı önlemleri içeren uygulamanın MPOWER olarak isimlendirilmiştir. (10) Ülkemizde sigara ile ilgili önlemlerden en sonuncusu düz paket uygulaması, TBMM’de onaylanan uygulama Aralık 2019’da yürürlüğe gireceği açıklanmıştır. Halen 6 ülkede yürürlükte olan bu uygulamanın bizde de başlıyor olmasını önemli bir gelişme olarak görüyor ve olumlu yansımaları olmasını beklemekteyiz.

Uluslararası Solunum Dernekleri Forum’u (FIRS) Dünya’da tüm bireylerin temiz hava soluma hakkına sahip olduğunu, bu nedenle tüm sorumlu otoritelerin bunu sağlamakla yükümlü olduğunu belirtmektedir. Bunun için hepimizin üstüne düşen görevler vardır.Dünya nüfusunun %91’i Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği limitlerin dışında hava soluyor. Her yıl 4.2milyon kişi hava kirliliği nedenli yaşamını yitiriyor. Bu soruna yönelik olarak yeşil alanların korunması, çoğaltılması ve kontrol altına alınması çok önemli. TÜSAD olarak bu duyarlılıkla derneğimizin başlattığı “Solunum Ormanı” çok önemli bir proje. Hava kirliliğini önlemeye yönelik olarak toplu taşım kullanılması, araçların bu amaçla yoğun olarak kontrol altında tutulması, egzoz ölçümlerinin düzenli olarak yapılması. Sanayi alanlarının bu amaçla standartlara uygun olması ve yoğun olarak kontrol edilmesi. Hava sirkülasyonunu bozacak binaların yapılmaması, bina yalıtımlarının yapılması gerekmektedir.

Derneğimizin Solunum Ormanı Projesi, solunum sağlığına yönelik olarak gerçekleştirdiği projelerden sadece bir tanesidir. TÜSAD olarak 50 yıldır solunum sağlığı için sürdürdüğümüz çabamızı daha uzun yıllar farklı projeler ile gerçekleştirmeye devam edeceğiz.

KAYNAKLAR

• Global cancerobservatory (GCO). CancerToday. CancerFactSheet. Erişim tarihi: 13 Mart 2019. Availablefrom: http://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/cancers/15-Lung-fact-sheet.pdf
• McIntyre A, Ganti AK. Lungcancer-A global perspective. J SurgOncol 2017; 115: 550-4.
• Global cancerobservatory (GCO). CancerToday. TurkeyFactSheet. Erişim tarihi: 13 Mart 2019. Availablefrom: http://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/792-turkey-fact-sheets.pdf
• TobaccoFreeInitiative, MPOWER website. Geneva, World HealthOrganization. Availablefrom: http:// www.who.int/tobacco/mpower/en/
• Fromburdento “bestbuys”: reducingtheeconomicimpact of non-communicabledisease in low- andmiddle-incomecountries. Geneva, World HealthOrganization, 2011. Availablefrom:  http://www.who.int/ nmh/publications/best_buys_summary/en/
• Bush A. Lungdevelopmentandaging. AnnAmThoracSoc 2016; 13: Suppl. 5, S438–S446. Availablefrom: http://www.atsjournals.org/doi/abs/10.1513/AnnalsATS.201602-112AW
• Eriksen MP, Mackay J, Schluger N, Gomeshtapeh FI, Drope J. TheTobacco Atlas. Fifthedn. Atlanta, AmericanCancerSociety, 2015; pp. 14–15. Availablefrom: http://www.tobaccoatlas.org/wp-content/ uploads/2015/03/TA5_2015_WEB.pdf
• TobaccoFreeInitiative, MPOWER website. Geneva, World HealthOrganization. Availablefrom: http:// www.who.int/tobacco/mpower/en/
• U.S. Department of Healthand Human Services. TheHealthConsequences of Smoking—50 Years of Progress: A Report of theSurgeon General. Atlanta, U.S. Department of Healthand Human Services, CentersforDisease Control andPrevention, National Center forChronicDiseasePreventionandHealthPromotion, Offi ce on SmokingandHealth, 2014. Availablefrom: https://www.surgeongeneral.gov/library/ reports/50-years-of-progress/full-report.pdf
• Burningopportunity: cleanhouseholdenergyforhealth, sustainabledevelopment, andwellbeing of womenandchildren. Geneva, World HealthOrganization, 2016. Availablefrom: http://www.who.int/ indoorair/publications/burning-opportunities/en/