25 Eylül Dünya Akciğer Günü Basın Bildirisi

                                       

Uluslararası Solunum Dernekleri Forumu (FIRS), bu yıl 25 Eylül 2022’de kutlanacak olan ‘Dünya Akciğer Günü’nün temasını ‘Herkes için Akciğer Sağlığı ‘olarak belirledi.

Bu kararın temelinde COVID-19 pandemisinin akciğer sağlığındaki eşitsizlikleri daha da belirginleştirmesi var. Bu eşitsizlikleri bertaraf etmek için koyulan hedefler şu şekilde sıralandı:

• Alt ve orta gelirli ülkelere odaklanarak başlıca solunum yolu hastalıklarının küresel yükü ve COVİD etkisini gidermeye çalışmak,
•  Erken teşhis ve tarama önerileri getirmek,
• Konik hastalıkların taranması,
• Teşhis ve tedavideki gecikmeleri önlemek.

Uluslararası Solunum Dernekleri Forumu 2021 yılında yayınladığı 3. Solunum Hastalıklarının Global Etkisi Raporu’nda astım, KOAH, akciğer kanseri, akut solunum yolu infeksiyonları ve tüberkülozu içeren başlıca beş solunum yolu hastalığını ‘Büyük beşli’ olarak tanımlamış ve bu hastalıkların dünya çapında hastalık, sakatlık ve ölümlerin en yaygın nedenleri arasında yer aldığı vurgulanmıştır (1).

Dünya Sağlık Örgütü’nün 2019 verilerine göre tüm dünyada en çok ölüme neden olan on hastalığın üçünü solunum yolu hastalıklarının oluşturduğunu ve 8 milyondan fazla ölüme neden olduğu bildirilmiştir (2).

Solunum hastalıkları pnömoni gibi akut hastalıklardan KOAH gibi kronik hastalıklara kadar geniş bir spektrum oluşturmaktadır.

• Pnömoni tüm Dünya’da mortalitenin önde gelen akut nedenlerindendir, 2019’da tüm dünyada bu nedenle ortaya çıkan 2,5 milyon ölüm bildirilmiştir.
• COVID-19 ise günümüze değin 6,3 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu (3).
• Tüberküloz ise büyük bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir, 2020 yılında 10 milyon kişi tüberküloz hastalığına yakalanmış, 1,5 milyon kişi ise bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
• Kronik solunum yolu hastalıkları, bulaşıcı olmayan hastalıkların önemli bir bölümünü oluşturur. Tüm dünyada 2017 yılında 544,9 milyon bireyde kronik solunum yolu hastalığı olduğu bildirilmiştir. Her yıl 3,2 milyon kişi KOAH'tan ölmektedir, bu hastalık dünya çapında üçüncü önde gelen ölüm nedenidir.
• Astım, dünya çapında çocuklarda en yaygın kronik hastalıktır ve 2019'da 262,4 milyon hasta olduğu bildirilmiştir.
• Akciğer kanseri ise her yıl 1,8 milyon insanı öldürüyor ve tüm kanserler arasında en ölümcül olan kanser türüdür.

Düşük-orta gelir düzeyine sahip ülkelerde önemli ölçüde eksik bildirim, teşhis araçlarının eksikliği ve bakıma erişim eksikliği nedeniyle muhtemelen solunum yolu hastalıklarının gerçek yükü olduğundan daha az tahmin edilmektedir.

Kronik solunum yolu hastalıklarının çoğu önlenebilir veya mevcut müdahalelerle tedavi edilebilir olsa da bu hastalıklar kardiyovasküler hastalık, diyabet veya kanser gibi diğer önde gelen bulaşıcı olmayan hastalıklardan daha az ilgi görmüştür. Yaşam boyu etkili ve verimli hizmetler sunabilen güçlü sağlık sistemleri, akut ve kronik solunum yolu hastalıklarının önlenmesi ve yönetiminde anahtar olacaktır. Tütün dumanına maruz kalmanın ve hava kirliliğinin azaltılması, yeterli beslenme, insan immün yetmezlik virüsünün (HIV) kontrolü ve bağışıklama gibi önleyici stratejilerin; optimize edilmesi ve pnömonilerin etkin tedavisi ile yoluyla akut solunum yolu hastalığının birincil önlenmesi ve yönetilmesi mümkündür.

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre tüm dünyada özellikle düşük-orta gelir düzeyine sahip ülkelerde bireylerin yüzde 90’ının soluduğu hava DSÖ’nün belirlediği özelliklerin dışındadır, yine 2,4 milyar birey iç ortam hava kirliliğine, 1,3 milyar kişi de tütün ve tütün ürünleri dumanına maruz kalmaktadır (7, 8). Tüm bu rakamlar göz önüne alındığında tüm yetkililer, sağlık otoriteleri ve ilgili kuruluşların dünyada tütün-tütün ürünleri kullanımını önlemeye yönelik etkin, önleyici önlemler alınması gerekliliği ortadadır.

Temiz hava politikalarının sağlık üzerine etkileri çok geniş kapsamlıdır; mevzuat, politik önlemler, toplumsal farkındalık hepsi solunum hastalıklarını önlemeye yönelik önemli adımlardır. Elektronik sigara da dahil tüm tütün ve tütün ürünlerinin kullanımının önlenmesi solunan hava kalitesini artırarak, iç ortam hava kirliliğini azaltacak, sağlıksız çalışma koşullarını azaltarak pulmoner ve kardiyovasküler hastalıklara bağlı hastane yatışı ve ölümleri azaltacaktır.
Tüm bunlara ek olarak COVID-19 pandemisi nedeniyle erişkin ve çocuk bağışıklama, kanser tarama programları, KOAH, astım, tüberküloz programları sürdürülemedi, şimdilerde bu süreçlerin yeniden yapılandırılması üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Bu süreçte yoksulluk ile mücadele, immünizasyon programlarının güçlendirilmesi, etkin bağışıklama programları sağlık sisteminin önceliği olmalı. Tüm bu çabaların sonucunda hedef ortak sloganda da belirtildiği gibi ‘Herkes için sağlık’ olmalı.

Prof. Dr. Ülkü Yılmaz
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD)
Başkanı

1. Forum of International Respiratory Societies. The Global Impact ofRespiratory Disease (3rd ed.). European Respiratory Society. firsnet. org/images/publications/FIRS_Master_09202021.pdf [2021 Sep 22].
2. World Health Organization. The Top 10 Causes of Death. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of- death [2021 Apr 16].
3. World Health Organization. WHO Coronavirus (COVID-19) DashboardWith Vaccination Data. https://covid19.who.int [2022 Jul 24].
4. World Health Organization. Tuberculosis. https://www.who.int/news- room/fact-sheets/detail/tuberculosis [2021 Oct 14].
5. Li X, Cao X, Guo M, Xie M, Liu X. Trends and risk factors of mortality and disability adjusted life years for chronic respiratory diseases from 1990 to 2017: systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. BMJ 368: m234, 2020 [Erratum in BMJ 370: m3150, 2020]. doi:10.1136/bmj.m234.
6. Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN esti- mates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 71: 209–249, 2021. doi:10.3322/ caac.21660.
7. World Health Organization. WHO guidelines for indoor air quality: household fuel combustion (Online). https://apps.who.int/iris/handle/ 10665/141496 [2021 Apr 16].
8. World Health Organization. WHO report on the global tobacco epidemic 2021: addressing new and emerging products (Online). https://www.who.int/publications/i/item/9789240032095 [2021 Apr 16].