Deprem sonrası Akut İnhalasyon Hasarı, RADS, Havayolu ve Parankimal Akciğer Hastalıkları

Akut inhalasyon hasarı (AİH); inhale edilen çeşitli formlardaki kimyasal, irritan, toksik maddelerin ve solunan dumanın ısısından dolayı termal etkinin solunum yolu ve akciğer dokusuna verdiği zararı ifade eden nonspesifik genel bir tanımlamadır. Bu maddeler gaz halinde veya havada katı (toz) ya da sıvı (aerosol) halde asılı durumda inhalasyon yoluyla vücuda girer. Farklı mekanizmalar ile etki edebilir. Lokal ve irritan veya sistemik toksik etkilere neden olabilirler. Bu etkiler maruz kalınan maddenin kimyasal yapısı, çapı, suda çözünürlüğü gibi özellikleri nedeniyle oluşur. Solunum sisteminin farklı seviyelerinde pulmoner epitel hasarına yol açabilirler, sistemik emilim ile asfiksiye veya sistemik etkilere neden olabilirler. İnhalasyon hasarının kliniğe yansımasında, maruz kalım ve maruz kalınan maddenin özelliklerine göre farklı klinik görünümler izlenebilir. İrritasyon ve direk hasar ile; rhinit, trakeit, bronşit, bronşiyolit, alveoilit gibi her seviyedeki klinik görünümler geniş bir yelpaze gösterebilir.

2001 yılında ABD’de Dünya Ticaret Merkezi (DTM) yıkımı sonrası özellikle arama kurtarma görevi üstlenen itfaiyecilerde yoğun toz bulutuna maruz kalmaları nedeniyle solunum semptomları ve akciğer hastalıkları geliştirdiği bilinmektedir. İrritan maruz kalımının ardından kronik rinit, reaktif üst hava yolu disfonksiyonu sendromu (RÜDS),  DTM öksürük sendromu, obstrüktif hava yolları hastalığı, hızlanmış akciğer fonksiyonu düşüşü, hava yolu hiperreaktivitesi, sarkoidoz tanımlanmıştır. Ayrıca fonksiyonel düşüş değerlendirildiğinde, diğer akut mesleki maruziyetlerden farklı olarak, maruz kalan kurtarma/kurtarma çalışanlarının çoğunda akciğer fonksiyonlarındaki kaybın kalıcı olduğu gösterilmiştir. Sarkoid benzeri granülomatöz hastalıklar, toza maruz kalan bireylerin kohortlarında tanımlanmıştır. Enflamasyon ve oksidatif stres, DTM tozunun bileşenleri olan silika ve asbest dahil olmak üzere partiküllerin ve liflerin solunmasına verilen ortak cevaptır ve bunların pulmoner hastalık patogenezinde yer aldığı düşünülmektedir. DTM ile ilişkili akciğer hastalığı bulgularının birçoğu, 11 Eylül'den 20 yıl sonra bile bu koşulların uzun süreli prevalansını açıklayabilen, altta yatan benzersiz inflamatuar yolaklara işaret etmektedir. Bu nedenle olguların daha yakından izlenmeye ve daha erken tedaviye ihtiyaç duyanların tespit edilmesi önerilmektedir.

2011 de Japonya’da meydan gelen depremden sonra herhangi bir enfeksiyon veya kalp yetmezliği belirtisi olmadan idiyopatik pulmoner fibrozun alevlendiği vakalar, ayrıca Diffüz alveoler hemoraji (DAH) vakalarında artış izlenmiştir.  Koruyucu maske takmadan harap olmuş mahallesini ziyaret ederken defalarca toz soluyan bir olguda pulmoner alveoler proteinozis vakası sonrası doğal afetlerden sonra ince toz partiküllerinin solunmasının etkileri literatürde sunulmuştur.

6 Şubat 2023'te Türkiye'nin güneydoğusunda meydana gelen ve 10 ili etkileyen iki büyük deprem sonrası hayatta kalan depremzedelerin ve kurtarma çalışmalarına katılanların yoğun miktarda maruz kaldıkları toz ve irritanların önümüzdeki süreçte akciğer sağlığına etkilerinin olabileceği ve yakın izlemlerinin gerekebileceğini öngörebiliriz.

Kaynaklar

1. Ryon DLS, Rom WN.Diseases Caused by Respiratory Irritants and Toxic Chemicals in ILO encyclopaedia of Occupational Health and Safety. Avaible from http://www. iloencyclopaedia.org/part-i/respiratory-system/item/411- diseases-caused-by-respiratory-irritants
2. Banauch GI, Dhala A, Alleyne D, et al. Bronchial hyperreactivity and other inhalation lung injuries in rescue/recovery workers after the World Trade Center collapse. Crit Care Med.2005;33(Suppl 1):S102-S106.
3. Cleven KL, Rosenzvit C, Nolan A, Zeig-Owens R, Kwon S, Weiden MD, Skerker M, Halpren A, Prezant DJ. Twenty-Year Reflection on the Impact of World Trade Center Exposure on Pulmonary Outcomes in Fire Department of the City of New York (FDNY) Rescue and Recovery Workers. Lung. 2021 Dec;199(6):569-578. doi: 10.1007/s00408-021-00493-z. Epub 2021 Nov 11. PMID: 34766209; PMCID: PMC8583580.
4. Ebisawa K, Yamada N, Kobayashi M, Katahira M, Konno H, Okada S. Cluster of diffuse alveolar hemorrhage cases after the 2011 Tohoku Region Pacific Coast Earthquake. Respir Investig. 2013 Mar;51(1):2-8. doi: 10.1016/j.resinv.2012.10.002. Epub 2012 Dec 14. PMID: 23561252.
5.  Hisata S, Moriyama H, Tazawa R, Ohkouchi S, Ichinose M, Ebina M. Development of pulmonary alveolar proteinosis following exposure to dust after the Great East Japan Earthquake. Respir Investig. 2013 Dec;51(4):212-6. doi: 10.1016/j.resinv.2013.04.005. Epub 2013 Jun 4. PMID: 24238228.