18-24 Mart 2025 Yaşlılara Saygı Haftası Basın Bildirisi

“Yaşlanan Dünyada Yaşlılara Saygının Önemi”

Her yıl 18-24 Mart tarihleri arasında kutlanan "Yaşlılara Saygı Haftası", yaşlı bireylerin toplumdaki yerinin, haklarının ve yaşam kalitesinin yeniden hatırlandığı, yaşlanma olgusunun sosyal ve sağlık boyutlarıyla ele alındığı önemli bir farkındalık haftasıdır. Dünya nüfusunun hızla yaşlandığı bir dönemde, yaşlı bireylerin topluma entegrasyonu, onurlu ve sağlıklı yaşam haklarının korunması, kuşaklar arası dayanışmanın güçlendirilmesi her zamankinden daha büyük önem arz etmektedir.

Dünyada Yaşlı Nüfus Tarihin En Yüksek Seviyesinde

Birleşmiş Milletler (BM) Nüfus Fonu (UNFPA) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) raporlarına göre, dünya genelinde 65 yaş ve üzeri bireylerin sayısı 2023 yılı itibarıyla 771 milyon civarındadır. Bu rakamın 2050 yılında 1,6 milyara ulaşması beklenmektedir. Dünya genelinde yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı %16’ya ulaşacak, yani her altı kişiden biri 65 yaş ve üzerinde olacaktır.

Daha çarpıcı bir veri ise, dünya tarihinde ilk kez 65 yaş üstü bireylerin sayısı 5 yaş altı çocukları geçmiştir. Ayrıca yaşlı nüfusun 2050'de dünyadaki 12 yaş altı çocuk sayısına denk, 5 yaş altı çocuk sayısının da yaklaşık 2 katı olacağı tahmin edilmektedir. Bu, yalnızca demografik değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve sağlık sistemleri açısından da büyük bir kırılmayı temsil etmektedir. Ayrıca, düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşlı nüfus artışı, yüksek gelirli ülkelerden daha hızlıdır. 2025 yılına kadar dünyadaki yaşlı nüfusun %70’i gelişmekte olan ülkelerde bulunacaktır.

Türkiye'de Yaşlılık Gerçeği: Sessiz ve Hızlı Bir Dönüşüm
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılı verilerine göre:

• Türkiye'de 65 yaş ve üzeri nüfus, toplam nüfusun %10,2'sini oluşturmaktadır.
• Bu oran, 2018'de %8,8, 2000'de ise sadece %5,7 idi. Artış eğilimi kesintisiz devam etmektedir.
• 8 milyon 722 bin 806 kişi ile yaşlı nüfusun sayısı her yıl artarken, projeksiyonlara göre 2030'da %12,9, 2040’ta %16,3, 2060'da ise %22,6'ya ulaşması beklenmektedir.
• Yaşlı bağımlılık oranı (çalışabilir yaştaki her 100 kişiye düşen yaşlı birey sayısı) %16,4 olup, bu oranın 2040’ta %25,3, 2075 yılında ise %43,6 gibi kritik seviyelere ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Bu dönüşüm, Türkiye’nin Avrupa Birliği ülkeleriyle benzer yaşlılık oranlarına hızla yaklaştığını göstermektedir.

Yaşlılık, sadece sağlık hizmetleri ve bakım ihtiyacı ile sınırlı bir kavram değildir. Yaşlı bireylerin aktif, üretken ve onurlu bir yaşam sürme hakkı, toplumsal saygı görme ve kuşaklar arası dayanışma içinde var olma hakkı, yaşlanma sürecinin en temel bileşenleridir.

Ne yazık ki, yaşlılara yönelik toplumsal önyargılar, yalnızlık, ekonomik yoksunluk, psikolojik ihmal ve bakım eksikliği yaşlı bireylerin karşı karşıya olduğu en önemli sorunlar arasında yer almaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, yaşlılarda yalnızlık ve izolasyonun, depresyon ve erken ölüm için güçlü bir risk faktörü olduğunu vurgulamaktadır. 65 yaş üstü bireylerin yaklaşık %30’u sosyal destekten yoksun ve yalnız yaşamaktadır.  

Her Yaştaki Bireyler İçin Yaşanabilir Toplum

Yaşlı bireylerin toplumsal yaşama katılımını desteklemek ve yaşam haklarını güvence altına almak için;  Yaşlı bireylerin haklarına dayalı sosyal ve sağlık politikalar geliştirilmeli, Yaşlı dostu şehirler ve altyapılar (erişilebilir konutlar, sosyal alanlar, ulaşım) oluşturulmalı, Aktif yaşlanma ve üretken yaşlılık kavramları desteklenmeli,  Yaş ayrımcılığına karşı güçlü yasal ve toplumsal önlemler alınmalı, Evde bakım, palyatif bakım ve kurumsal bakım hizmetleri güçlendirilmeli, Kuşaklar arası dayanışmayı artırıcı projeler ve toplumsal farkındalık kampanyaları desteklenmelidir.

Yaşlılara Saygı Toplumsal Vicdanın Göstergesidir

18-24 Mart Yaşlılara Saygı Haftası’nda, yalnızca yaşlı bireyleri anmakla sınırlı kalmamalı, aynı zamanda yaşlanma sürecinin herkes için sağlıklı, onurlu ve güvenli geçebilmesi için toplumsal sorumlulukların ve çözüm önerilerini oluşturmalıyız. 

Yaşlı bireylere saygı, yalnızca bireysel bir ahlaki tutum değil; aynı zamanda insan haklarına, sosyal adalete ve toplumsal bütünlüğe saygının en önemli göstergesidir. Bugünün yaşlıları, dünün gençleri; bugünün gençleri ise yarının yaşlılarıdır.