24 Mart 2025 Dünya Tüberküloz Günü Basın Bildirisi

24 MART DÜNYA TÜBERKÜLOZ GÜNÜ BASIN AÇIKLAMASI

Tüberküloz, insanlık tarihinin en eski hastalıklarından biridir. İnsanlık tarihi boyunca zaman zaman salgınlara yol açan, ölümcül seyreden, Hipokrat’ın ‘phytisis’ (erime/tükenme) olarak tanımladığı bu hastalığın nedeninin bir mikrop olduğunu Robert Koch 24 Mart 1882’de göstermiştir. Böylece hastalığın tanı ve tedavisinin önü açılmış, 1940’lı yıllarda tüberküloz mikrobunu öldüren ilk ilaçlar bulunmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün önerisiyle 1996 yılından beri 24 Mart tarihi ‘Dünya Tüberküloz Günü’ ilan edilmiştir.

Tüberküloz, önlenebilir ve tedavi edilebilir olmasına rağmen, hala dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı tehdidi olmaya devam etmektedir. DSÖ’nün   2024 küresel TB raporuna göre de 2023 yılında dünyada tahmini tüberküloz olgu sayısı 10,8 milyon olarak hesaplanmıştır. Bunların 450 000 ‘i çok ilaca dirençli tüberküloz hastalarıdır. 2023 yılında Türkiye’de 9.408 yeni veya tekrarlayan tüberküloz vakası bildirilmiştir. Ülkemizde 2015 yılından 2023 yılına kadar tüberküloz insidansında azalma %28 saptanmıştır, aynı zaman periyodu içerisinde ölüm oranlarında da %34 lük bir oranda azalma sağlanmıştır.

Tüberküloz, gelişmiş tedavi yöntemlerine rağmen küresel bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmesinin başlıca nedenleri; Tüberküloz ilaçlarının yanlış veya düzensiz kullanımı sonucu dirençli tüberküloz vakalarının ortaya çıkmasıdır, bir diğer neden   düşük Sosyoekonomik durumdur. Yetersiz beslenme, kötü yaşam koşulları ve kalabalık ortamlar hastalığın yayılmasını kolaylaştırır. Sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlı olması tanı ve tedavi gecikmesine neden olur. Toplumlarda yaşam süresinin uzaması ile yaşlanmanın   immün sistemi olumsuz yönde etkilemesi, HIV enfeksiyonu, diyabet, kanser gibi bağışıklığı baskılayan ek hastalıkların ortaya çıkması, bazı hastalıklarda kullanılan bağışıklık baskılayıcı ilaçlarda tüberkülozun gelişmesini kolaylaştırmaktadır. Göç ve Mülteci Hareketleri ile hastalığın yaygın olduğu bölgelerden göç eden bireyler hastalığı farklı ülkelere taşıması, göçmenler ve mültecilerin sağlık hizmetlerine ulaşmakta zorluk çekmesi tüberküloz hastalığının kontrolünü güçleştirmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) “End TB” (Tüberkülozu Bitirme) stratejisi kapsamında 2030 yılına kadar tüberkülozun küresel sağlık tehdidi olmaktan çıkarılması hedeflenmektedir. Bu hedefe ulaşmak için vaka sayılarında yıllık %10-15 oranında azalma sağlanması gerekirken, mevcut küresel azalma hızı %1,5-2 seviyesindedir.

Hedefe Ulaşmak İçin Atılması Gereken Adımlar

1.Tanı ve Tedavi Süreçlerinin Geliştirilmesi (Hızlı tanı testlerinin yaygınlaştırılması, Daha kısa sürede etkili olan tedavi rejimlerinin geliştirilmesi, İlaç Dirençli Tüberküloz (MDR-TB) vakalarına karşı yeni ilaç kombinasyonlarının kullanılması)

2. Aşı Geliştirme Çalışmalarının Hızlandırılması (Mevcut BCG aşısı çocuklarda kısmen koruma sağlasa da yetişkinlerde etkisi sınırlı, yeni, daha etkili tüberküloz aşılarının geliştirilmesi kritik öneme sahip)

3. Sağlık Sistemlerinin Güçlendirilmesi (düşük gelirli ülkelerde tüberküloz kontrol programlarına daha fazla yatırım yapılması, sağlık hizmetlerine erişimin artırılması)

4. Sosyal ve Ekonomik Destek Programları (Tüberküloz, genellikle yoksullukla bağlantılı bir hastalık olduğu için sosyal yardımların artırılması, hasta bireylerin tedaviye devam edebilmesi için ekonomik destek sağlanması, hükümetlerin, tüberküloz kontrolünü sağlık politikalarının öncelikleri arasına alması) olarak sıralanabilir.

Tüberküloz, görülme sıklığı ve etkileri nedeniyle, hala küresel mücadele gerektiren önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu yılın teması olan 'Evet! TB'yi Bitirebiliriz: “Karar ver, Yatırım Yap, Uygula' umut, aciliyet ve hesap verebilirlik için tüm dünya liderlerine yapılan cesur bir çağrıdır. Bu çağrıdaki amaç, tüberküloz hastalığı tanı ve tedavisi için finansmanların artırılması ve yenilikçi çözümlere bir an önce ulaşılarak, veremi bir halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarmaktır.

Ülkemizde de “Veremsiz Türkiye” hedefine ulaşabilmek için ülkemizde verem mücadelesini kesintisiz sürdürmemiz gerekmektedir. Bunun için tüberküloz kontrolünün temel birimi olan verem savaşı dispanserlerinin desteklenmesi, tedavide gerekli olan ilaçların sorunsuz temin edilebilmesi, tanı olanaklarının geliştirilmesi, gözetimli tedavi uygulamasının kalitesinin daha iyi hale getirilmesi, yenilikçi tanı tedavi yöntemleri için araştırma olanaklarının çoğaltılması ve toplumun konuyla ilgili farkındalığının artırılması gerekmektedir.

TÜSAD Tüberküloz Çalışma Grubu adına
Prof. Dr. Mediha Gönenç Ortaköylü