Dünya Sigarasız Günü 31 Mayıs 2014

Tütün kullanımı, dünyada tek başına erişkin ölümlerinin %10’undan sorumludur ve önlenebilir ölüm sebebidir. Tütün kullanımına bağlı olarak dünyada her yıl 6 milyon insan ölmektedir. Pasif içiciliğe bağlı olarak gelişen ölümler ise 600 000’den fazladır. Tütüne bağlı ölümlerin artarak 2030 yılına her yıl 8 milyonu bulacağı tahmin edilmektedir. Bu “önlenebilir ölümlerin” % 80’i çok tütün kullanan az gelişmiş ülkelerde olmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü her yıl 31 Mayıs Dünya Sigarasız Gününde bir konuyu gündeme getirmektedir. Bu yıl da daha önceki yıllarda yayınladığı 6 unsuru içeren Tütünle Mücadele Planı kapsamında yer alan “Tütün Vergilerinin Artırılması” konusu belirlenmiştir.

Yapılan araştırmalar, özellikle dar gelirli topluluklarda, sigara ve diğer tütün ürünlerinin satış fiyatı fazla olduğunda tüketiminin azalmakta olduğunu göstermiştir. Çocuklar ve gençler fiyat artışlarına erişkinlerden daha duyarlıdırlar. Dolayısıyla çocuklar arasında tütün ürünü kullanımı da fiyat artışına bağlı olarak azalmaktadır. Sigara fiyatını etkileyen en önemli unsurlardan biri de alınan vergilerdir. Alınan vergilerin tütün ürünleri fiyatını %10 artırması, tütün ürünleri kullanımını, düşük gelirli topluluklarda % 8, yüksek gelirli topluluklarda ise %4 oranında azaltmaktadır.

2010 yılında yayınlanan Dünya Sağlık Raporunda, tütün ürünlerinden alınan ek %50 vergi ile 22 az gelişmiş ülke için 1,4 milyar dolar daha fazla fon sağlanabileceği belirtilmektedir. Tütün vergi oranları yalnızca 32 ülkede (dünya nüfusunu yalnızca %8’i) perakende satış fiyatının %75’inden daha fazladır. Bunlarda tütün vergileriyle elde edilen gelir, tütün kontrolüne harcanandan 175 kat fazladır. Ülkemizde 2008 yılında bir paket sigara için ortalama fiyat 4,0 TL iken 2012 yılında bu 5,7 TL’ye çıkmıştır. 2012 yılı Küresel Yetişkin Tütün Araştırması verilerine göre bir ailenin sigara için harcadığı ortalama para 146 TL’dir. Ülkemizde bir sigara paketi için “toplam vergi yükü” perakende satış fiyatının %81,78’ini bulmuştur. Ancak örneğin; Özel Tüketim Vergisinin şu anda olduğu gibi %65,25 değil, %69 olması halinde bu oran %84,25’i bulacaktır.

Tütün kontrolü stratejileri arasında en etkili olanı tütün üzerindeki vergi yükünün artırılmasıdır. Olumlu sonuçların alınmasında, hükümetlerin etkili tütün vergilendirme politikalarını kararlılıkla uygulamaları önemlidir. Vergi tüketicinin satın alma gücü, kullanımı azaltma isteği ve enflasyon hızı göz önüne alınarak belli aralıklarla düzenlenmelidir.